Okres stalinizmu

W 1948 roku komuniści doprowadzili do połączenia PPR i PPS, tworząc Polską Zjednoczoną Partię Robotniczą. Władzę w partii, po odsunięciu Władysława Gomułki, przejął Bolesław Bierut. Komuniści ugruntowali swoją władzę poprzez zmiany ustrojowe – w 1952 roku przyjęto konstytucję. Główną rolę w państwie odgrywała PZPR. Pod koniec lat 40 obowiązującym kierunkiem w polskiej kulturze i sztuce został realizm socjalistyczny. Wówczas zaczęły powstawać pochwalne wiersze na cześć przywódców państwowych i partii, powieści o życiu robotników, piosenki opiewające zalety komunizmu. W architekturze nastąpił rozkwit neoklasycystycznego budownictwa – w takim stylu powstał np. Pałac Kultury i Nauki. Dużą wagę komuniści przywiązywali do propagandy, która miała oddziaływać na społeczeństwo. W tym celu realizowali oni filmy dokumentalne oraz fabularne, przedstawiający fałszywy obraz dziejów Polski. W szczególny sposób ukazywano dzieje II Rzeczypospolitej jako państwa faszystowskiego. Innymi środkami propagandy były: radio, prasa oraz plakaty. Wszelkie audycje radiowe czy spektakle teatralne były poddawane kontroli. Największą uwagę władza zwracała jednak na młode pokolenie. Starano się aktywizować je w różnych organizacjach m.in. w Związku Młodzieży Polskiej i Służbie Polsce oraz zachęcano do częstego uczestnictwa w zebraniach i manifestacjach. Umocnienie reżimu komunistycznego wiązało się również ze zwiększeniem represji wobec społeczeństwa. W pierwszej kolejności prześladowania dotknęły wielu polskich działaczy niepodległościowych. Fala represji uderzyła także w Kościoły, ponieważ postanowiono ograniczyć wpływ religii na społeczeństwo. Po śmierci Stalina (5 marca 1953 roku) władzę w ZSRR przejął Nikita Chruszczow. Rozpoczął się wówczas proces destalinizacji. W referacie wygłoszonym podczas XX Zjazdu KPZR w 1956 roku, I sekretarz potępił kult jednostki. W 1955 r. Republika Federalna Niemiec stała się członkiem NATO. W odpowiedzi państwa bloku komunistycznego nawiązały ścisłą współpracę wojskową w ramach Układu Warszawskiego. Jego oficjalnym założeniem była obrona przed Zachodem, ale tak naprawdę przygotowywano plany działań ofensywnych. Pod wpływem odwilży politycznej na Węgrzech podjęto próbę reform. Za liberalne zmiany z partii został usunięty nowy premier Imre Nagy. 23 października 1956 roku wybuchło powstanie węgierskie. Zostało one jednak krwawo stłumione przez armię radziecką.